Kierunki pedagogiki współczesnej 10-1F-KPE

Zajęcia obejmują następujące treści programowe:

Różnicowanie się pedagogiki i sposoby jej uprawiania: różnicowanie się teoretyczne pedagogiki na początku XX w.; rozróżnienie pedagogiki i pedagogii; relacja pomiędzy teorią i praktyką; sposoby uprawiania pedagogiki: pedagogika teoretyczna, stosowana (prakseologiczna), normatywna; podstawowe paradygmaty pedagogiki współczesnej: analityczno-empiryczny, humanistyczno-filozoficzny, krytyczny; kategorie metodologiczne: opis, rozumienie, wyjaśnianie, interpretacja krytyczna; przyjęta „mapa” współczesnych kierunków pedagogicznych.

Pedagogika analityczno-empiryczna: pozytywistyczny wzorzec nauki; powstanie pedagogiki eksperymentalnej i jej przedstawiciele (E. Meumann), powstanie behawioryzmu i jego przedstawiciele (J.B. Watson, B. Skinner); warunkowanie klasyczne i instrumentalne jako formy nauczania i ich znaczenie pedagogiczne; teorie curricularne jako uzupełnienie dotychczasowej dydaktyki - projektowanie przebiegu i operacjonalizacja celów kształcenia (S.B. Bloom, J.S. Brunner); nauczanie programowane; psychologia uczenia się i nauczania (Ch. Galloway); próba odróżnienia: pedagogika filozoficzna i pedagogika praktyczna a empiryczna nauka o wychowaniu (W. Berzinka); metodologiczne konsekwencje pedagogiki analityczno-empirycznej; przykłady badań.

Pedagogika kultury jako pedagogika humanistyczna: powstanie pedagogiki kultury i jej przedstawiciele: W. Dilthey, W. Flitner, Th. Litt, H. Nohl, E. Spranger, O.-F. Bollnow, E. Weniger, B. Nawroczyński, S. Hessen; pedagogika kultury jako pedagogika ludzkiej duchowości; nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne (antynaturalistyczne uprawomocnienie pedagogiki); rozumienie jako kategoria metodologiczna i egzystencjalno-edukacyjna; wychowanie jako przyswajanie kulturowo danych sensów i wartości; charakterystyka wytworów (dóbr) kulturowych; implikacje dla dydaktyki szkolnej; krytyka pedagogiki kultury.

Pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyka pedagogiczna: pojęcie hermeneutyki i jej klasycy (F. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur); hermeneutyka a problem metody; hermeneutyczna reinterpretacja pedagogiki kultury; przejście od pedagogiki hermeneutycznej do hermeneutyki pedagogicznej; hermeneutyka pedagogiczna jako koncepcja teorii edukacji i jako koncepcja metodologii badań pedagogicznych.

Pedagogika fenomenologiczna i fenomenologia pedagogiczna: pojęcie fenomenologii i jej charakterystyka filozoficzna (E. Husserl, M. Heidegger, R. Otto, R. Ingarden, H. Schmitz); metoda postępowania fenomenologicznego; fenomenologia w badaniach humanistycznych i społecznych (A. Schütz, Th. Luckmann, P. Berger); fenomenologiczny opis wychowania; pedagogika fenomenologiczna i jej implikacje metodologiczne (O.F. Bollnow, M.J. Langeveld, W. Lippitz).

Pedagogika egzystencjalno-dialogiczna: filozoficzna charakterystyka egzystencjalizmu (m.in. S. Kierkegaard, M. Heidegger, A. Camus, J.P. Sartre); egzystencjalizm a myślenie o wychowaniu (O.F. Bollnow); dialogiczne „poszerzenie” egzystencjalizmu: filozofia dialogu (m.in. M. Buber, E. Grisebach, E. Levinas, J. Tischner); dialog jako podstawowa relacja wychowawcza; wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa (J. Tarnowski); implikacje dla dydaktyki szkolnej (C. van Morris).

Pedagogika personalistyczna: pedagogika personalistyczna a egzystencjalno-dialogiczna; filozoficzna charakterystyka personalizmu (R. Guardini, J. Maritain); filozofia osoby: podstawy tomistyczne (M. Gogacz) i inspiracje dialogiczne (T. Gadacz); filozofia personalistyczna a myślenie o wychowaniu; wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej; implikacje dla dydaktyki szkolnej (F. Adamski, S. Kunowski, M. Nowak).

Pedagogika pajdocentryczna: powstanie nurtu Nowego Wychowania i jego przedstawiciele; cechy charakterystyczne: odnowa szkoły, pajdocentryzm, aktywizm poznawczy, krytyka herbartyzmu, uznanie znaczenia pedagogiki eksperymentalnej; główne propozycje dydaktyczne; analiza wybranych koncepcji (C. Freinet, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak); rozwój tzw. szkolnictwa i edukacji alternatywnej; pedagogika pajdocentryczna jako pedagogika antyautorytarna; próby radykalizacji pedagogiki pajdocentrycznej - antypedagogika i jej krytyka

Pedagogika pragmatyzmu i neopragmatyzmu: powstanie pragmatyzmu i jego przedstawiciele; pragmatyzm i progresywizm; podstawowe kategorie pragmatycznej koncepcji wychowania i nauczania na przykładzie pedagogiki J. Deweya; krytyka stopni formalnych; szkoła a życie społeczne; edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczeń; neopragmatyzm R. Rorty’ego; neopragmatyzm a hermeneutyka i teoria krytyczna.

Pedagogika krytyczna: neomarksistowskie korzenie teorii krytycznej; teoria krytyczna a teoria tradycyjna (M. Horkheimer); krytyka neutralnego charakteru teorii społecznej; recepcja teorii krytycznej w pedagogice; krytyka edukacji jako miejsca „przemocy symbolicznej” i „kolonizacji” (P. Bourdieu); krytyka autorytaryzmu i osobowości autorytarnej (Th. Adorno); koncepcja ukrytego programu szkoły; postulat edukacji zaangażowanej na rzecz pluralistycznego, upodmiotowionego i demokratycznego społeczeństwa; zagadnienie marginalizacji i wykluczania społecznego; koncepcja wspólnoty i działań komunikacyjnych (J. Habermas); edukacja jako uzdolnienie do włączenia się w proces komunikacji społecznej; problem „wymazywania różnic” (H.P. Giroux, P. McLaren); współczesna pedagogika krytyczna a pedagogika hermeneutyczna, pedagogika neopragmatyzmu i pedagogika postmodernistyczna; pedagogika krytyczna jako paradygmat badawczy w pedagogice; badania w Polsce.

Pedagogika międzykulturowa: przesłanki teoretyczne – filozofia (neo)pragmatyzmu, teoria krytyczna, filozofia dialogu; przesłanki społeczne – migracja, odkrywanie wielokulturowości; od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej (przykład Niemiec); cele edukacji międzykulturowej; charakterystyka współczesnej pedagogiki międzykulturowej; ideologiczne uwarunkowania koncepcji edukacji międzykulturowej; krytyka pedagogiki międzykulturowej; próby redefinicji zadań edukacji międzykulturowej.

Pedagogika konstruktywistyczna i teoria systemów: podstawowe wyznaczniki teorii systemów i konstruktywizmu; recepcja teorii systemów i konstruktywizmu w pedagogice.

Paradygmaty w pedagogice: pojęcie paradygmatu; podstawowe wyznaczniki paradygmatów: analityczno-empirycznego, filozoficzno-humanistycznego i krytycznego.