Współczesne problemy socjologii PE-2F-WSO1

Strukturę wykładu wyznacza struktura problemów podejmowanych przez współczesnych socjologów polskich rekonstruowana na podstawie tematyki XVIII)) Zjazdu Socjologicznego, (wrzesień 2022r.). Ogólny temat Zjazdu wyrażało hasło 'Społeczeństwo przyszłości. Rekompozycje' a podstawowe zagadnienia to m.in. a/Krajobrazy jutra; b/ Społeczeństwo w chorobie; c/ Społeczeństwo niepewności. Za tymi zagadnieniami kryje się przeświadczenie o 'kryzysie'. Odpowiednio, jeden z ważnych wątków wykładu to właśnie socjologiczna problematyka 'kryzysu' i rozmaite sposoby rozumienia tego terminu we współczesnej socjologii, a także formy, w jakich ten 'kryzys' się przejawia. Omawianie tych zagadnień poprzedza wskazanie na ciągle otwarte pytanie o uniwersalizm bądź partykularyzm współczesnej socjologii, a zatem pytanie o to, czy mamy do czynienia z 'jedną socjologią' czy może mamy tych socjologii wiele - stosownie do kontekstów kulturowych, w jakich są one uprawiane.
Wśród zagadnień kluczowych dla koncepcji wykładu należy wskazać kwestie następujące: (1) 'Społeczeństwo ryzyka' czy 'społeczeństwo niepewności' ? (2) 'Wojny kulturowe: czy kultura może wygrać z naturą, czyli o ewolucyjnych przesłankach ludzkich zachowań? (3) Czy z 'kryzysu' wyłaniają się nowe formy życia zbiorowego i o roli państwa w formowaniu ładu społecznego: o związkach pomiędzy rozmaitymi wolnościami, (gospodarczymi i obywatelskimi) i zakresem państwowego interwencjonizmu; (4) Wątek pn. 'Krajobrazy jutra' jest analizowany m.in. jako problematyka samotności i jej przesłanek we współczesnych społeczeństwach; (5) Ludzka podmiotowość: to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o ludzką sprawczość, ('human agency'), analizowane w kontekście tzw. wertykalnej mobilności społecznej i na podstawie danych potwierdzających/kontestujących idee 'społeczeństwa otwartego' czy 'społeczeństwa równych szans'

Celem wykładu jest wprowadzenie studentów psychologii we współczesną problematykę socjologii. W ramach poszczególnych spotkań zostaną zaprezentowane różne obszary życia społecznego, które pozwolą na ukazanie genealogii i różnorodności zagadnień wpisanych w obecny dyskurs nauk socjologicznych. Wychodząc od przykładu społeczeństwa dobrobytu i społeczeństwa konsumpcyjnego uczestnicy zajęć zetkną się z takimi problemami jak kwestia przemian tożsamościowych współczesnych jednostek i społeczeństw, wielowymiarowość zjawisk takich jak nowoczesność czy kultura współczesna po zagłębienie się w obszary dedykowane procesom modelującym działania prowadzące do inkluzji bądź izolacji społecznej.

W odniesieniu do tematyki "społeczeństwa przyszłości" poruszanej na Zjeździe Socjologicznym w 2022 roku oraz publikacjach dotyczących m.in. zjawiska polikryzysu, w ramach wykładów zostaną poddane analizie proponowane na polu kultury scenariusze przyszłości i "reguły na czas chaosu". Pozwoli to na krytyczną refleksję m.in. następujących zagadnień: a/Krajobrazy jutra; b/ Społeczeństwo w chorobie; c/ Społeczeństwo niepewności. d/ zmienność w kulturze. W każdym z tych przypadków ramą do analizy wybranej problematyki będzie stanowić przeświadczenie o 'kryzysie', w tym właśnie socjologiczna problematyka 'kryzysu' i rozmaite sposoby rozumienia tego terminu we współczesnej socjologii, a także formy, w jakich ten 'kryzys' się przejawia. Omawianie tych zagadnień poprzedza wskazanie na ciągle otwarte pytanie o uniwersalizm bądź partykularyzm współczesnej socjologii, a zatem pytanie o to, czy mamy do czynienia z 'jedną socjologią' czy może mamy tych socjologii wiele - stosownie do kontekstów kulturowych, w jakich są one uprawiane.
Wśród zagadnień kluczowych dla koncepcji wykładu należy wskazać kwestie następujące: (1) 'Społeczeństwo ryzyka' czy 'społeczeństwo niepewności' ? (2) 'Wojny kulturowe: czy kultura może wygrać z naturą, czyli o ewolucyjnych przesłankach ludzkich zachowań? (3) Czy z 'kryzysu' wyłaniają się nowe formy życia zbiorowego i o roli państwa w formowaniu ładu społecznego: o związkach pomiędzy rozmaitymi wolnościami, (gospodarczymi i obywatelskimi) i zakresem państwowego interwencjonizmu; (4) Wątek pn. 'Krajobrazy jutra' jest analizowany m.in. jako problematyka samotności i jej przesłanek we współczesnych społeczeństwach; (5) Ludzka podmiotowość: to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o ludzką sprawczość, ('human agency'), analizowane w kontekście tzw. wertykalnej mobilności społecznej i na podstawie danych potwierdzających/kontestujących idee 'społeczeństwa otwartego' czy 'społeczeństwa równych szans'

Jednostka a społeczeństwo
Normy społeczne- konformizm, dewiacja
Identyfikacja z grupą
Komunikacja społeczna
Relacja i interakcje społeczne
Relacje społeczne- personalne i instrumentalne
Role społeczne- konflikty w rolo, konflikty ról, pochłonięcie przez rolę
Przywództwo
Grupa uczestnictwa a grupa odniesienia
Male grupy a duże grupy
Konflikt społeczny
Zmian społeczna- uwarunkowania naturalne
Zmiana społeczna- uwarunkowania społeczne
Zmian społeczna- uwarunkowania kulturowe

Problematyka zajęć:
1. Tożsamości społeczne
2. Płeć kulturowa
3. Nierówności społeczne ze szczególnym uwzględnieniem nierówności edukacyjnych
4. Religia i przemiany religijności
5. Wykluczenie społeczne

1. C.W. Mills: Wyobraźnia socjologiczna, PWN 2007
2. C. Lasch: Bunt elit, Platan, 1997
3. G. Thereborn: Nierówność, która zabija, PWN 2013
4. J. Zielonka: Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, PWN 2018
5. A. Mrozowicki, J. Czarzasty, (red.): Oswajanie niepewności, Scholar 2020
6. K.W. Frieske, I. Zakrzewska, (red.): Dialog społeczny i jego konteksty, CPS 'Dialog', 2020
7. P. Domeracki, W. Tyburski, (red.) Zrozumieć Samotność Toruń 2006
8. T. Stawiszyński: Ucieczka od bezradności, Znak 2021
9.D.M. Buss: Kiedy mężczyźni źle się zachowują. Ukryte korzenie oszustw, molestowania i przemocy seksualnej, Sopot 2022
10. D. Acemoglu, J.A. Robinson: Wąski korytarz. Państwa, Społeczeństwa i losy wolności, Poznań 2022
11. N. Taleb: Czarny łabędź, Poznań 2020

J. Baudillard, Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Warszawa 2006
A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa 2002
Erving Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk 2003
N. Klein, No Logo, Warszawa 2014
Socjologia kultury współczesnej w: A. Frikowska-Mankiewicza, T. Kansza, E. Tarkowska (red) Krótkie wykłady z socjologii: kategorie, problemy, subdyscypliny, Warszawa 2013
E. Tarkowska, Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, Łódź 2013
Zrozumieć nowoczesność. Księga jubileuszowa Zygmunta Baumana

1. C. Lasch: Bunt elit, Platan, 1997
2. J. Zielonka: Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, PWN 2018
3. G. Thereborn: Nierówność, która zabija, PWN 2013
4. T. Stawiszyński: Ucieczka od bezradności, Znak 2021
5. Oswajając zmienność. Kultura lokalna z perspektywy domów kultury, NCK, Warszawa 2020
6. P. Sztompka: Zaufanie, fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Plus, Poznań 2007
7. K.W. Frieske, I. Zakrzewska, (red.): Dialog społeczny i jego konteksty, CPS 'Dialog', 2020
8. D. Acemoglu, J.A. Robinson: Wąski korytarz. Państwa, Społeczeństwa i losy wolności, Poznań 2022
9. N. Taleb: Czarny łabędź. Jak nieprzewidywalne zdarzenia rządzą naszym życiem, Wydawnictwo ZYSK, Poznań 2020
10. J. Hausner, M. Krzykawski: Gospodarka i entropia. Jak wyjść z polikryzysu?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, warszawa 2023
11. T. Stawiszyński: Reguły na czas chaosu, Znak Literanova, Warszawa 2022.

Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.
Jonathan H. Turner, Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 2012

Literatura podstawowa:
Giddens A., Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, rozdz. 3, 5, 10, 11, 17.
Sztompka P., Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002, rozdz. IV, VII

Literatura uzupełniająca:
Giza A., Sikorska M. (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
Grotowska-Leder J., Rokicka E. (red.), Przemiany społeczne we współczesnej Polsce i ich konsekwencje
Firkowska-Mankiewicz A., Kanash T., Tarkowska E. (red.), Krótkie wykłady z socjologii. Przegląd problemów i metod, Wydawnictwo APS, Warszawa 2011
Sadura P., Państwo, szkoła, klasy, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017
Slany K., Struzik J., Wojnicka K. (red.), Gender w społeczeństwie polskim, Wydawnictwo Nomos, Kraków 2011
Zawistowska A., Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012

Wykład wspierany prezentacjami. Każdy z wątków kończy krótki test cząstkowy zaś cały wykład kończy test o charakterze całościowym. Słuchacze wykładu są usilnie zapraszani do aktywnego uczestnictwa w postaci komentarzy, pytań czy propozycji rozwinięcia zagadnień szczegółowych - wystarczy podnieść 'łapkę' w Teams'ach ! Pytania czy komentarze można również wysyłać pocztą - tylko (!) posługując się pocztą APS-u (kfrieske@aps.edu.pl).
Ocena jest funkcją a/ zaliczenia testów cząstkowych - 10 % za każdy zaliczony test (zalicza 60% poprawnych odpowiedzi) - w sumie 50 % oceny; b/ zaliczenia testu egzaminacyjnego - 30 % (zalicza 60 % poprawnych odpowiedzi); c/ aktywności w toku wykładu - 10%; obecności kontrolowanej przez Teams'y - 10 %. W zależności od dynamiki wykładu możliwe są odstępstwa od wskazanych zasad, ale to będzie uzgadniane ze słuchaczami.
Nakład pracy studenta: ok. 85 godz., w tym: a/ obecność na wykładach -30 godz. b/ przyswojenie sobie prezentowanych treści - 20 godz. c/ przegląd zalecanych lektur - 20 godz. c/ przygotowanie do testu końcowego 15 godz.

Metody kształcenia
wykład, dyskusja
Nakład pracy studenta
Godziny kontaktowe: 15
Godziny przygotowania się do zajęć: 30
Łączna liczba godzin aktywności: 45
Liczba ECTS: 3

Metody kształcenia
wykład, dyskusja
Nakład pracy studenta
Godziny kontaktowe: 15
Godziny przygotowania się do zajęć: 45
Łączna liczba godzin aktywności: 60
Liczba ECTS: 3

Sposoby pomiaru efektów uczenia się:
Wiedza - Ocena na podstawie egzaminu
Umiejętności - Ocena na podstawie egzamin
Kompetencje społeczne - Ocena wypowiedzi ustnej

Nakład pracy studenta:
1. Udział w wykładach: - 30 h
2. Opracowanie przedstawionych na zajęciach treści - 20 h
3. Zapoznanie się z wybraną literaturą - 15 h
Sumarycznie: 75h
Student realizuje 75 godzin pracy, co odpowiada 3 punktom ECTS

Metody kształcenia
wykład on line w aplikacji MTeams, dyskusja
Nakład pracy studenta
Godziny kontaktowe: 15
Godziny przygotowania się do zajęć i egzaminu: 60
Łączna liczba godzin aktywności: 75
Liczba ECTS: 3