Prowadzony w cyklach: 2020L, 2021L, 2022L, 2023L, 2024L

Punkty ECTS: brak danych

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Edukacji Artystycznej (dla: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej)

Monografia artystyczna - 2 EP-2S-MOA2

TREŚCI PROGRAMOWE:
Dogłębna analiza wybranego zagadnienia wizualnego (temat, forma, kontekst). Definiowanie problematyki (treść, środki, technika, znaczenie). Metody analizy zagadnień (kwerenda, studium, powtórzenie, remiks, wolna kopia, pastisz, inne). Rodzaje środków interpretacyjnych przypisanych do sztuk wizualnych. Krytyka wniosków wynikająca z działania. Prezentacja i analiza efektów.

Kontynuacja przedmiotu Monografia artystyczna - 1.

W cyklu 2022L:

Przyglądając się pisarstwu o sztuce Rainera Marii Rilkego postawić można wiele pytań badawczych, dotyczących nie tylko samej sztuki, ale także sposobu komunikowania jej przejawów światu. Poeta dysponuje językiem specyficznym, który, w myśl bogatej tradycji filozofii niemieckiej (Friedrich Schlegel, Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Konrad Fiedler, Adolf von Hildebrand), potrafi nawiązać z dziełem wizualnym kontakt bezpośredni, a zarazem równorzędny. Odpowiedzią na dzieło sztuki ma być zatem inne dzieło sztuki. Rilke, zdeklarowany dyletant na polu historii sztuki, nie stroni od wyrażania spontanicznych uwag wobec wielkości bądź małości sztuki, tematem spajającym wszystkie spotkania jest analiza jego sposobu pisania o wydarzeniach artystycznych. Poeta pisze o dziełach, choć niedokładnie, o wystawach i książkach o sztuce. Łatwiej jest mu dotrzeć do danego dzieła za pośrednictwem innego tekstu, czyta notatki, listy, zapiski artystów, by zrozumieć powstające dzieła. Poeta nie skupia się na efekcie wizualnym, interesuje go proces i praca sama w sobie, warsztat i rozwiązania formalne. Podpatruje zmagania z tworzywem u innych, by samemu na własnym polu lepiej operować słowem. Jego teksty są zawsze wersjami jakiegoś przyszłego tekstu, czasem napisanego, a czasem tylko wymyślonego, są dziełem otwartym, czytelnik zatapiający się w lekturze, kończy ją z wyjściowym stanem wiedzy. Namysł nad zagadnieniem, co dają nam teksty niepełne i niewzbogacające merytorycznie towarzyszy każdemu z omawianych zagadnień. Pisarz spotyka się bezpośrednio z artystami i pisze tylko o sztuce, która mu się podoba. Czy takie warunki doświadczania wydarzeń artystycznych sprawiają, że taką „krytykę” artystyczną, którą uprawia mimo woli, można w ogóle naśladować, bądź czerpać z niej inspiracje do własnej twórczości.
Spotkanie 1. Rainer Maria Rilke jako „krytyk” intuicyjny, wprowadzenie, inspiracje artystyczne poety, zainteresowania i bliższe spotkania z artystami. Paradoks artysty dyletanta i artysty naukowca. Omówienie tekstu ogólnego Zapiski o sztuce, zapoznanie z metodą pisania poetyckiego.
Spotkanie 2. Monografia Grupy Worpswede, doświadczenie bezpośrednie, kontakt z krajobrazem, impresje, trudność, braki tekstowe, dobór/niedobór ilustracji.
Spotkanie 3. Wprowadzenie do monografii Worpswede Rainera Marii Rilkego a realizacja tego samego tematu przez Hansa Bethgego, świeżość spojrzenia poety, uniwersalność tez i wieczna aktualność myśli versus faktograficzno – geograficzne spojrzenie na grupę Bethgego. Poezja a proza wypowiedzi, budowa utworu.
Spotkanie 4. Auguste Rodin, mistrz żony, pracodawca, artysta. Trudna przyjaźń rzeźbiarza i Rilkego, jego sekretarza, obserwacje artystyczne, inspiracje, monografia Rodina w dwóch odsłonach, nowatorstwo spojrzenia
Spotkanie 5. Dzieła pierwsze, dzieła dojrzałe, wzrost autorefleksji poety, między monografią Worpswede a Rodinem, słowo w służbie sztuce, wartość bliskich spotkań, ich zalety i wady a niedostatki warsztatowe
Spotkanie 6. Niedostrzeżone wielkości. Paula Modersohn-Becker, teksty poświęcone jej i jej twórczości pośmiertnie autorstwa Rilkego. Wielbienie już docenionego, potrzeba asekuracji własnych sądów, intuicja i przegapienie momentu wzrostu.
Spotkanie 7. Spotkania Rilkego z twórczością Vincenta van Gogha. Pośrednictwo tekstów, niemożność nawiązania osobistych relacji a jakość tekstów o jego twórczości.
Spotkanie 8. Listy o Cézannie, listy pisane do żony o fenomenie pracy twórczej, kadrowanie obrazów, zgiełk i chaos opisowy, poszukiwanie ekwiwalentów słownych dla oddania natłoku doświadczeń wizualnych.
Spotkanie 9. Mgły i konieczność pracy w plenerze a środowisko pracy pisarza. Rilke zainspirowany Cézanne’m, lektura listów Cézanne’a do Emila Bernarda.
Spotkanie 10. Rilke wobec dzieł Picassa. Wiersz, tekst liryczny, analiza stylistyczna, obraz widziany niedokładnie, a może inaczej niż nakazywałaby jedynie czysta wizualność
Spotkanie 11. Funkcjonowanie w bezczasie, poza kontekstem dziejowym i kulturowym, intuicje estetyczne Rilkego.
Spotkanie 12. Pisanie Rilkego o sztuce, teoria, bezczas i bezmówność, analiza tekstu Dzieła sztuki i Esej o sztuce.
Spotkanie 13. Myślenie Rilkego docenione w myśli filozoficznej. Koncepcja myślenia estetycznego i postawa artystyczna poety w rozważaniach Martina Heideggera.
Spotkanie 14. Paul Klee i Rainer Maria Rilke, podobieństwa i różnice postaw artystycznych, bliskie czy dalekie sąsiedztwo. Co wynika z przetrzymywania tek mistrza. Jak bliski kontakt z dziełem wpływa na samo widzenie sztuki.
Spotkanie 15. Rozmowa o esejach uczestników, poszukiwanie w prezentowanych pracach cech poetyckiego pisarstwa, omówienie wartości myśli estetycznej Rilkego i możliwość jej wpływu na śmiałe postrzeganie zjawisk artystycznych. Podsumowanie.

W cyklu 2023L:

Namysł nad opisem jako sposobem reakcji na dzieło sztuki, ale też autonomiczną formą wypowiedzi artystycznej zmusza uczestnika do indywidualnego poszukiwania adekwatnych środków wyrazu. Uczestnik przede wszystkim zapoznaje się z tekstami krytycznymi czy omówieniami zagadnień artystycznych często emocjonalnymi, nierzetelnymi na poziomie faktograficznym lecz przemawiającymi do odbiorcy przez autentyczną choć subiektywną formę. Większość omawianych tekstów to eseje poetów, pisarzy i artystów wizualnych, którzy w dobrze oswojonym przez siebie medium formułują opinie o pokrewnych im dziedzinach szukając w nich podobieństw i dostrzegając różnice. Większość z nich nie należała do grona akademików, ich wizja sztuki, choć bardzo ciekawa, pozostająca w bliskości wielu ważnych i stale aktualnych teorii sztuki, jest bardzo intuicyjna i poetycka, dlatego egzekwowanie wiedzy za pomocą egzaminu wydaje się w tym wypadku niewłaściwe i bezzasadne. Owocem zajęć musi być kreatywna reakcja na dzieło sztuki oraz uwrażliwienie na potencjał myślenia metodologicznego i umiejętność mądrego korzystanie z zaplecza teoretycznego. Uczestnik uczy się na przykładach omówionych tekstów dobierać metodę działania do zjawiska, jakie ma opisać, uczy się także pracy z materiałem faktograficznym i wizualnym. Dzięki rozsądnemu uporządkowaniu danych może stworzyć spójny przekaz, tylko selekcja materiału prowadzi do uporządkowania wywodu.

Przyglądając się pisarstwu o sztuce pierwszoligowych poetów i literatów postawić można wiele pytań badawczych, dotyczących nie tylko samej sztuki, ale także sposobu komunikowania jej przejawów światu. Poeta czy pisarz dysponują językiem specyficznym, który, w myśl bogatej tradycji filozofii niemieckiej (Friedrich Schlegel, Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Konrad Fiedler, Adolf von Hildebrand), potrafi nawiązać z dziełem wizualnym kontakt bezpośredni, a zarazem równorzędny. Odpowiedzią na dzieło sztuki ma być zatem inne dzieło sztuki. Z takim zadaniem świetnie radzą sobie właśnie poeci, nieraz artyści, ci pierwsi są nierzadko dyletantami na polu historii sztuki, ci drudzy wydają się nieraz literacko niedoświadczeni, lecz nie stronią od wyrażania spontanicznych uwag wobec wielkości bądź małości sztuki. Tematem spajającym wszystkie spotkania jest analiza sposobu pisania o wydarzeniach artystycznych różnych przedstawicieli literatury i sztuki. Literatom łatwiej dotrzeć do danego dzieła za pośrednictwem innego tekstu, listów, zapisków artystów, by zrozumieć powstające dzieła. Artystom łatwiej mówić o swoich plenerach i małych sprawach warsztatowych. Poeci nie skupiają się wyłącznie na efekcie wizualnym, interesują ich proces i praca sama w sobie, warsztat i rozwiązania formalne. Podpatrują zmagania z tworzywem u innych, by samym na własnym polu lepiej operować słowem. Piszą kilka wersji tego samego tekstu, bo chcą podejść bliżej tematu, ale rzadko go wyczerpują, gdyż wyczerpanie tematu nie jest celem poety, stąd pozostawiają dzieła otwarte, nieukończone. Czytelnik zatapiający się w lekturze, kończy ją nieraz z wyjściowym stanem wiedzy, a jednak jest bogatszy o czyjeś doświadczenie dzieła, a może dzieło zupełnie nowe, które pojawiło się w słowie. Namysł nad zasadnością czytania czy pisania tekstów pozornie niepełnych i niewzbogacających merytorycznie towarzyszy wszystkim rozważaniom.

Spotkanie 1. Wprowadzenie do zajęć. Historyczny przegląd narzędzi i metod opisu dzieła stosowany w historii sztuki i literaturze. Namysł nad rolą opisu jako formą autonomiczną, oraz rolą opisu w powieści. Jeśli opis nie zmienia nic w akcji i narracji to po co istnieje? Modernizm i jego przedstawiciele jako idealni "krytycy", literaci i poeci jako grupy uprzywilejowane do pisania o sztuce, zalety intuicyjnego odbioru sztuki. Rainer Maria Rilke i dwie wersje Zapisków o sztuce jako materiał badawczy. Możliwość porównania zmian w kolejnych wersjach, warsztat literata, uczytelnienie a wartość poetycka, wprowadzenie i zapoznanie z metodą pisania poetyckiego.

Spotkanie 2. Monografia Grupy Worpswede, doświadczenie bezpośrednie, kontakt z krajobrazem, impresje, trudność, braki tekstowe, dobór/niedobór ilustracji, próba opisania artystów zupełnie różnych w ramach jednej grupy.

Spotkanie 3. Obraz jako obraz, nie opowieść. Malarstwo poezją wzroku. Realizacja wizji artystycznej w słowie zaczerpniętym z muzyki, James McNeill Whistler, Czerwona Płachta 1878. Intuicje związane z portretem i krajobrazem. Autokreacja artystyczna. Poezja a proza wypowiedzi, budowa utworu, dylematy twórcze.

Spotkanie 4. Auguste Rodin, mistrz, pracodawca, artysta. Trudna przyjaźń wielkiego artysty i wielkiego poety, jego sekretarza. Obserwacje artystyczne, inspiracje, monografia Rodina w dwóch odsłonach, nowatorstwo spojrzenia

Spotkanie 5. Octave Mirabeu i Rilke, doświadczenie Rodina, różnice i podobieństwa w pisaniu o docenionym artyście. Dzieła pierwsze, dzieła dojrzałe, wzrost autorefleksji, słowo w służbie sztuce, wartość bliskich spotkań, ich zalety i wady, a niedostatki warsztatowe

Spotkanie 6. Niedostrzeżone wielkości. Paula Modersohn-Becker, dwie perspektywy badawcze, artystka wizualna ale czy teoretyk sztuki? Rozdźwięk między perfekcją warsztatową a refleksją o sztuce. Dzienniki Pauli Modersohn-Becker, czy wiedzieć więcej o artyście zawsze jest lepiej? Teksty poświęcone jej i jej twórczości. Wielbienie już docenionego, potrzeba asekuracji własnych sądów, intuicja i przegapienie momentu wzrostu. Gustav Pauli contra Rainer Maria Rilke.

Spotkanie 7. Vincent van Gogh na płótnach i w listach. Pośrednictwo tekstów, niemożność nawiązania osobistych relacji a jakość tekstów o twórczości artysty.

Spotkanie 8. Joris -Karl Huysmans a Listy o Cézannie Rilkego. Notatki o fenomenie pracy twórczej. Różne perspektywy. Poszukiwanie ekwiwalentów słownych dla oddania natłoku doświadczeń wizualnych.

Spotkanie 9. Mgły i konieczność pracy w plenerze a środowisko pracy pisarza. Kto nie cytował listów Cézanne’a do Emila Bernarda? Co z nich wynika?

Spotkanie 10. Apollinaire wobec dzieł Picassa. Wiersz, tekst liryczny, analiza stylistyczna, obraz widziany niedokładnie, a może inaczej niż nakazywałaby jedynie czysta wizualność? Apollinaire a Rilke.

Spotkanie 11. Walter Pater, wielki krytyk sztuki o którym się pisało. Recenzje jego książki o renesansie w dwóch odsłonach, Hugo von Hofmannsthal, Rainer Maria Rilke.

Spotkanie 12. Oscar Wilde, krytyk artystą. Uwagi o sztuce i formie pisania.

Spotkanie 13. Kiedy niedoszły malarz zostaje krytykiem sztuki. George Augustus Moore i jego pisanie o sztuce.

Spotkanie 14. Paul Klee, malarz, nauczyciel, teoretyk sztuki. Niechęć do krytyki, dążenie do prawdy artystycznej. Mówienie o sztuce drogą na manowce?

Spotkanie 15. Czytanie przygotowanych prac. Rozmowa o esejach uczestników. Poszukiwanie w prezentowanych pracach cech poetyckiego pisarstwa. Omówienie wartości myśli estetycznej omawianych literatów i artystów i świadomości cech ich pisarstwa a ewentualny wpływ na własny warsztat pisarski. Śmiałe postrzeganie zjawisk artystycznych czy dyskomfort otwartego i intuicyjnego pisania. Podsumowanie.

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023L:

Przemysław Radwański

W cyklu 2020L:

Stefan Paruch

W cyklu 2021L:

Agnieszka Kwiatkowska-Zwolan

W cyklu 2024L:

Magdalena Świercz-Wojteczek

W cyklu 2022L:

Przemysław Radwański

Efekty kształcenia

Wiedza
Student zna metody działań artystycznych o charakterze badawczym.
Student zna i rozumie zasady konstruowania monografii artystycznej.
Student zna zasady i sposoby ekspozycji dzieł w przestrzeni wystawienniczej w kontekście prezentacji wyników badania artystycznego.

Umiejętności
Student trafnie interpretuje związek między formalną strukturą dzieła plastycznego a jego wyrazem artystycznym - potrafi posługiwać się poznanymi elementami formalnymi budowy dzieła sztuki w procesie tworzenia własnego języka wypowiedzi artystycznej.
Student wskazuje dzieła ilustrujące omawiane zjawiska i tendencje, szacuje ich wartość artystyczną.
Student potrafi analizować prace własne i innych autorów oraz omówić użyte w nich środki wyrazu i zastosowane techniki.
Student przygotowuje ekspozycję wystawienniczą.

Kompetencje społeczne
Student jest przygotowany do krytycznej oceny własnych prac pod kątem użytych środków wyrazowych.
Student potrafi publicznie, rzeczowo i z poszanowaniem rozmówców dyskutować zagadnienia widzenia artystycznego.

Literatura

W cyklu 2021L:

Literatura:
1. Bieńkuński W.: Monografia. Warszawa 2020
2. Grzegorzewska M.: Listy do młodego nauczyciela cykl I-III. Warszawa
2021
3. Janota-Bzowska M.: Spotkania z mistrzem – dyskusje w obszarze sztuk
pięknych. Warszawa, 2020
4. Renner R.,G.: Edward Hopper. 1882-1967. Przetwarzanie rzeczywistości.
Kolonia, 2005
5. Szczęsny K.: Witaj w świecie bez architektów. Warszawa, 2021

Literatura uzupełniająca
1. Grzegorzewska M.: (Nie)ulotne myśli Marii Grzegorzewskiej. Warszawa
2014
2. Porębski M.: T. Kantor. Świadectwa, rozmowy, komentarze. Warszawa,
1997
3. Sierosławski B.: Inwentaryzacja. Przedmioty scenograficzne Jerzego
Grzegorzewskiego zachowane w magazynach Teatru Narodowego w
Warszawie. Warszawa, 2008

W cyklu 2022L:

Briefe, Rainer Maria Rilke mit O. Modersohn, Wohltmann Hans, Modersohn Otto, Worpswede 1941.

Rilke Rainer Maria, Auguste Rodin, przeł. Witold Wirpsza, Kraków 1963.

Rilke Rainer Maria, Druga strona natury, Eseje, listy i pisma zebrane, przekład i komentarze Tomasza Ososińskiego, Warszawa 2010.

Rainer Maria Rilke, Lou Andreas –Salomé Listy, przekład i wstęp Wandy Markowskiej, wybór, przypisy Anny Milskiej, Warszawa 1980.

Rilke Rainer Maria, Briefe an eine junge Frau, Leipzig 1939.

Rilke Rainer Maria, Briefe in zwei Bänden, hg. vom Rilke Archiv in Weimar; in Verbindung mit Ruth Sieber Rilke, besorgt durch Karl Altheim, Wiesbaden, 1950.

Rilke Rainer Maria, Briefe über Cézanne, Frankfurt am Main und Leipzig 1983.

Rilke Rainer Maria, Elegie duinezyjskie, przeł. Stefan Napierski przy współpracy Witolda Hulewicza, wstęp Marianny Thalmann, Warszawa 1930.

Rilke Rainer Maria, Elegie duinezyjskie, Sonety do Orfeusza, przeł. Andrzej Lam, Warszawa 2011.

Rilke Rainer Maria, Ewald Tragy, przeł. Witold Wirpsza, il. Mieczysław Piotrowski, Warszawa 1960.

Rilke Rainer Maria, Król Bohusch, przeł. Jarosław Ziółkowski, Gdańsk 2004.

Rilke Rainer Maria, Księga godzin i inne wiersze z lat 1898-1908, przeł. Andrzej Lam, Warszawa 2007.

Rilke Rainer Maria, Księga obrazów, Ofiary dla Larów, Chrystusowe wizje, przeł. Adam Lam, Warszawa 2009.

Rilke Rainer Maria, Listy do młodego poety, Przełożyła Justyna Nowotniak, Izabelin 1996.

Rilke Rainer Maria, Odziany światłem, Wiersze rozproszone i pośmiertne z lat 1906-1926, wybrał przeł. i przedmową opatrzył Bernard Antochewicz, Wrocław 1991.

Rilke Rainer Maria, O poezji i sztuce: wyjątki z listów i pism pośmiertnych, przeł. Bernard Antochewicz, Warszawa 1995.

Rilke Rainer Maria, Osamotniony na szczytach serca, przeł. Adam Pomorski, Warszawa 2006.

Rilke Rainer Maria, Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge, przeł. Witold Hulewicz, Warszawa 1995.

Rilke, Poeta, wybór i wstęp Anna Janko, Warszawa 1999.

Rilke Rainer Maria, Poezje, przeł. Artur Sandauer, Warszawa 1987.

Rilke Rainer Maria, Poezje nowe, życie Marii, przeł. Adam Lam, Warszawa 2010.

Rilke Rainer Maria, Powiastki o Panu Bogu, przeł. Maria Czabanówna i Witold Hulewicz, opr. Małgorzta Łukasiewicz, Warszawa 1995.

Rilke Rainer Maria, Poezje wybrane, Przełożył i wstępem poprzedził Mieczysław Jastrun, Kraków 1964.

Rilke. Worpswede. Eine Ausstellung als Phantasie über ein Buch. Mit dem vollständigen Originaltext der Worpswede/ Monographie (1903) von Rainer Maria Rilke. Hrsg. von Wulf Herzogenrath und Andreas Kreul. Bremen, Haushild 2003.

Rilke Rainer Maria, Sämtliche Werke, Bd.I- VII, (red. Rilke-Archiv w porozumieniu z Ruth Sieber-Rilke), opr. Ernst Zinn. Frankfurt/M., 1955–1966 (Bd. I–VI), 1997 (Bd. VII).

Rilke Rainer Maria, Sonety do Orfeusza i inne wiersze, wybrał i przeł. Adam Pomorski, Kraków 2001.

Rilke Rainer Maria, Sonety do Orfeusza i inne wiersze, przeł. Adam Pomorski, Kraków 1994.

Rilke Rainer Maria, Testament, przeł. Bernard Antochewicz, Wrocław 1994.

Rilke Rainer Maria, Über moderne Malerei, Frankfurt am Main und Leipzig 2000.

Rilke Rainer Maria, Wiersze rozproszone, pośmiertne z lat 1906-1926. Wybrał przeł. i przedmową opatrzył Bernard Antochewicz, Wrocław 1991.

Rilke Rainer Maria, (Wybór poezji) Poezje wybrane, przeł. i wstępem opatrzył Mieczysław Jastrun, Kraków 1964.

Rilke und Russland. Briefe, Erinnerungen, Gedichte, Hg. von Konstantin Asadowski, Berin und Weimar 1986.

Rilke Rainer Maria, Zapiski Maltego Lauridsa Brigge, przeł. Piotr Wiktor Lorkowski, Sopot 2011.

„Zeszyty Literackie” 1998, nr 64, (wybór listów Rilkego i Balthusa).

Teksty artystów piszących:

Cézanne Paul, Listy, opr. John Rewald, przekł. i przedmowa Joanna Guze, Warszawa 1968.

Gasquet Joachim, Cézanne, Deutsche Ausgabe von Else Blaser, Berlin 1930.

Kandinsky Wassily, Eseje o sztuce i artystach, przeł. Ewa Sagan ; pomoc dydaktyczna pod red. Pawła Taranczewskiego, Kraków 1991.

Kandinsky Wassily, O duchowości w sztuce, ze wstępem Maxa Billa ; przeł. Stanisław Fijałkowski, Łódź, 1996.

Kandinsky Wassily, O pierwiastku duchowym w sztuce w: Geniusze malarstwa, Kandinsky, red. Paola Rapelli, Warszawa 2001.

Kandyński Wasyl, Punkt i linia a płaszczyzna: przyczynek do analizy elementów malarskich, przeł. Stanisław Fijałkowski, Warszawa 1986.

Klee Paul, Tagebücher 1897–1918 und Texte, Neuausgabe, hg. von Felix Klee und Alexander Klee, Köln 2007.

Klee Paul, Kunst – Lehre, Aufsätze, Vorträge, Rezensionen und Beiträge zur bildnerischen Formenlehre, Leipzig 1991.

Van Gogh Vincent, Listy do brata, przeł. J. Guze, M. Chełkowski, Warszawa 2002.

Vollard Ambroise, Słuchając Cézanne’a, Degasa i Renoira, przeł. Krystyna Dolatowska, Warszawa 1962.

Literatura wprowadzająca w świat R. M. Rilkego:

Arnold Heinz Ludwig, Rilke? Kleine Hommage zum 100 Geburtstag, München 1975.

Balthus. 100e anniversaire, ed. Jean Clair, Dominique Radrizzani, Martigny 2008.

Bassermann Dieter, Am Rande des Unsagbaren. Neue Rilke-Aufsätze, Berlin und Buxtehude 1948.

Bauer E. (Hg.), Rilke-Studien. Zu Werk und Wirkungsgeschichte, Berlin 1976.

Boehm Gottfried, Rilke und die bildende Kunst, Frankfurt am Main 1985.

Buddeberg Else, Kunst und Existenz im Spätwerk Rilkes, Kahlsruhe, Stahlberg 1948.

Demetz Peter/ Strock Joahim W / Zimmermann Hans Dieter, Rilke- ein europäischer Dichter aus Prag, Würzburg 1998, tamże: Krießbach-Thomasberger Martina, Rilke und Rodin.

Demetz Peter, René Rilkes Prager Jahre, Düsseldorf 1953.

Die Kunst, Sammlung Illustrierter Monographien, Bd.32, Hg. von R. Muther, Worpswede :Hans am Ende, Fritz Mackensen, Otto Modersohn, Fritz Overbeck, Karl Vinnen, Heinrich Vogeler, von Bethge Hans, Berlin 1907.

Do Polski przyjadę – R. M. Rilke w oczach krytyki polskiej, wybór i opracowanie Marek Zybura, Wrocław 1995.

Eckel Winfred, Wendung. Zum Prozess der poetischen Reflexion im Werk Rilkes, Würzburg 1994.

Ein Extra-Journal der Bremer Tageszeitung AG anlässlich der Ausstellung "Rilke. Worpswede." in der Kunsthalle Bremen, Extra-Journal Weser Kurier, Bremer Nachrichten, Bremen 2003.

Engel Manfred u.a., Rainer Maria Rilke. Werke. Kommentierte Ausgabe in vier Bänden, Frankfurt am Main; Leipzig 1996.

Engel Manfred, (red.) Rilke Handbuch Leben – Werk – Wirkung, Stuttgart – Weimar 2004.

Engel Manfred, Rilkes Duineser Elegien und die moderne deutsche Lyrik, Stuttgart 1985.

Eppelsheimer Rudolf, Rilkes Larische Landschaft. Eine Werkdeutung des Gesamtwerkes mit besonderem Bezug auf die mittlere Periode, Stuttgart 1975.

Erlay David, Vogeler. Ein Maler und seine Zeit. Atelier im Bauernhaus, Fischerhude 1981.

Fingerhut Karlheinz, Das Kreatürliche im Werke Rainer Maria Rilkes, Bonn 1970.

Freedman Ralph, Rainer Maria Rilke. Der junge Dichter 1875-1906, przeł. Ebneter Curdin, Frankfurt am Main und Leipzig 2001.

Fritz Mackensen, Sonderband aus dem Stader Archiv 1937, Neue Folge, Hg. Oberstudiendirektor Dr.
Wohltmann, Fritz Mackensen-Worpswede. (Zu seinem siebzigsten Geburtstage am 8 April 1936) Stade 1936.

Goertz Hartmann., Frankreich und das Erlebnis der Form im Werke R. M. Rilkes, Stuttgart 1932.

Götte Gisella, Jo-Anne Birnie Danzker (opr.), Rainer Maria Rilke und die bildende Kunst seiner Zeit [katalog wystawy], Clemens-Sels-Museum, Neuss 1996.

Görner Rüdiger, Rainer Maria Rilke. Im Herzwerk der Sprache, Wien 2004.

Guardini Romano, Rainer Maria Rilkes Deutung des Daseins. Eine Interpretation der Duineser Elegien. 3 Aufl. München 1977.

Hähnel Klaus - Dieter, Rainer Maria Rilke: Werk-Literaturgeschichte-Kunstanschauung, Berlin und Weimar 1984.

Hammershøi and Europe [katalog wystawy], red. K. Monrad, Munich 2012.

Haustedt Birgit, Mit Rilke durch Venedig –Literarische Spaziergänge, Frankfurt/M –Leipzig 2006.

Heidegger Martin, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje Wybrane, wybrał, opracował i wstępem opatrzył Krzysztof
Michalski, przeł. Krzysztof Michalski, Krzysztof Pomian, Marek J.Siemek, Józef Tischner, Krzysztof Wolicki,
Warszawa 1977, omawiany esej Cóż po poecie s. 168-223.

Heinrich Vogeler. Erinnerungen, Hg. von Erich Weinert mit 27 Abbildungen, Berlin 1952.

Hundt Walter, Bei Heinrich Vogeler in Worpswede. Erinnerungen, Mit einem Nachwort von Bernd Stenzig, Worpswede 1981.

Kahl Michael, Lebensphilosophie und Ästhetik. Zu Rilkes Werk 1902-1910, Freiburg in Breisgau 1999.

Körkel Boris, Rainer Maria Rilke - Briefe über Cézanne, Künstlerische Wahrheit als produzierte Wirklichkeit, Sigmaringendorf 2006.

Kretschmar Eberhard, Die Weisheit Rainer Maria Rilkes, Weimar 1936.

Kuczyńska-Koschany Katarzyna, Rilke poetów polskich, Monografie FNP, Seria Humanistyczna, Wrocław 2004.

Kuczyńska-Koschany Katarzyna, Rycerz i śmierć. O elegiach Duinejskich Rainera Marii Rilkego, Gdańsk 2010.

Leppmann Wolfgang, Rilke, sein Leben, seine Welt, sein Werk, Bern und München 1993.

Leslie I. R., Betrachtungen über Religion und Kunst in den Schriften von R. M. Rilke und D. H. Lawrence, Berlin 1990.

Man Paul de, Alegorie czytania. Język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta, przeł. Artur Przybysławski, Kraków 2004.

Meyer Herman, Rilkes Cézanne Erlebnis, [wyd. I w: Jahrbuch für Aesthetik und allgemeine Kunstwissenschaft T.2, 1953-54, s. 69-102], [przedruk w tegoż:] Zarte Empirie, Studien zur Literaturgeschichte, Stuttgart 1963.

Mit Orfeusza. Inspiracje i reinterpretacje w europejskiej tradycji artystycznej, red. Sławomira Żerańska-Kominek, Gdańsk 2003, tu: Surowska Barbara, Orfeusz w poezji Rainera Marii Rilkego, s. 329-340.

Mit Rilke durch die Provence, hg. von Irina Frowen, Constantin Beyer, Frankfurt am Main 2004.

Münchener Jahresausstellung Glaspalast 1895, München 1895.

Nalewski Horst, Rainer Maria Rilke in seiner Zeit, Frankfurt am Main 1985.

Naumann Helmut, Rilke und Worpswede, Deutsche und Vergleichende Literaturwissenschaft 28, Reinfelden und Berlin 1997.

Olzien O.H., R.M.Rilke: Wirklichkeit und Sprache, Krefeld 1984.

Otto Modersohn. Monographie einer Landschaft. Kunsttverein Hannover/Landesmuseum Münster/Hofmann und Camp, Otto Modersohn Nachlaß- Museum Fischerhunde, Hamburg 1978.

Pasternak Borys, Klucz żelazny, pamięci R. M. Rilkego, [w tegoż:] List napowietrzny i inne utwory, przeł. Seweryn Pollak, Warszawa 1973.

Paula Modersohn- Becker i artyści z Worpswede. Rysunki i grafiki 1895-1906, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2001.

Paula Modersohn-Becker Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, dargestellt von Liselotte Reinken, Rowohlts Monographien begründet von Kurt Kusenberg, Hg. von Wolfgang Müller,Reinbek bei Hamburg 1983

Paula Modersohn-Becker und die Worpsweder Zeichnungen und Druckgrafik 1895-1906, katalog wystawy, Berlin 1997, 2000.

Pettit Richard, Rainer Maria Rilke in und nach Worpswede, Worpswede 1983.

Phelan Anthony, Gesicht aus Aussehen: Rilke Cézanne, Merleau-Ponty, [w:] Stevens Adrian, Wagner Fred, Rilke und die Moderne, München 2000.

Pieńkos Andrzej, Ogród artysty, poety, myśliciela. Terytorium tworzenia, „Rocznik Historii Sztuki”, 34, 2009,
s. 171-198.

Prater Donald, Dźwięczące szkło. Rainer Maria Rilke, Biografia, przeł. Dariusz Guzik, Warszawa 2004.

Rainer Maria Rilke und die bildende Kunst seiner Zeit, Clemens-Sels-Museum Neuss, New York, München 1997.

Rainer Maria Rilke mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, Holthusen Hans Egon, Hamburg 1958.

Reinken Liselotte von, Paula Modersohn-Becker. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, Reinbeck bei Hamburg 1983.

Rilke heute. Der Ort des Dichters in der Moderne, Hg. Hauschild Vera, Frankfurt am Main 1997.

Rilke po polsku, red. Joanna Kula, Mikołaj Gołubiewski, Warszawa 2009.

Rilke Rainer Maria, Kto mówi o zwycięstwach? Przetrwanie jest wszystkim!, przeł. Bernard Antochewicz, wybór, studium analityczne B. Antochewicz, Wrocław 1994.

Rilke-Rezeptionen, Hg. Bauschinger Sigrid, Cocalis Susan, Tübingen und Basel 1973.

Ruffini Roland, Rilkes Seins und Kunstbegriff im Spiegel seiner dichterischen Welt, Tönning 2005.

Steiner Jacob, Rilke, Bern 1986.

Stevens Adrian, Wagner Fred (Hg.), Rilke und die Moderne. Londoner Symposion, München 2000.

Stock Wolf-Dietmar, Worpswede. Einführung in die Landschaft und Kunst, Bremen 1996.

Surowska Barbara, Metamorfozy stylu w twórczości R. M. Rilkego od lat najwcześniejszych po okres paryski, Warszawa 1992.

Surowska Barbara, Młody Rilke, Gdańsk 1980.

Surowska Barbara, Związki Rilkego z dziedziną sztuk pięknych, Warszawa 2008.

Thurn und Taxis-Hohenlohe M.v., Erinnerungen an R. M. Rilke/Rilkes Mutter, Frankfurt am M. 1988.

Thurn und Taxis-Hohenlohe Marie, Wspomnienia o Rainerze Marii Rilkem, przeł. Dariusz Guzik, Warszawa 2010.

Webb Karl Eugene, Rainer Maria Rilke und die bildende Kunst, Budapest 1997.

Webb Karl Eugene, Rilke, Rodin, and Jugendstil. The Poet as an Art Critic, Orbis Litterarum, Kopenhagen 1972.

Webb Karl Eugene, Rainer Maria Rilke and Jugendstil. Affinities, Influences, Adaptations, Chapel Hill 1978.

Wolting Stephan, Verlorener Narziß. Komplementäre Motive von Verlorenem Sohn und Narziß in Gedichten Rainer Maria Rilkes unter dem Einfluss Sigmund Freuds und Lou Andreas-Salomés w: Orbis Linguarum,. wyd.: Edward Białek und Eugeniusz Tomiczek. Vol. 18, Legnica 2001.

Zinn Ernst, Nachwort in Rainer Maria Rilke, Ausgewählte Werke Bd. II, Prosa und Übertragungen, Leipzig 1937.

Literatura narzędziowa:

Bachtin Michaił, Problemy literatury i estetyki, przeł. Wincenty Grajewski, Warszawa 1982.

Baudelaire Charles, Moje obnażone serce, przeł. Andrzej Kijowski, Wrocław 1997.

Baudelaire Charles, O sztuce, szkice krytyczne, przeł. Joanna Guze, wstępem opatrzył Juliusz Starzyński, Warszawa 1961.

Beaugrande Robert de, Dressler Wolfgang, Wstęp do lingwistyki tekstu, przeł. Aleksander Szwedek, Warszawa 1990.

Bergson Henri, Materia i pamięć, przeł. Karolina Bobrowska, Warszawa 1930.

Białostocki Jan, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław 1980.

Białostocki Jan, Słowo i obraz, [w:] Słowo i obraz. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Nieborów 29 września - 1października 1977, red. Anna Morawińska, Warszawa 1982, s. 7-15.

Deutsche Literatur in Epochen, red. Barbara Baumann, Birgitta Oberle, München 1985.

Die Kunst für freie und angewandte Kunst, Erster Band, Freie Kunst, München 1900.

Eco Umberto, Czytanie świata, przeł. Monika Woźniak, Kraków 1999.

Eco Umberto, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, przeł. Jadwiga Gałuszka, Lesław Eustachiewicz, Alina Kreisberg, Michał Olesiuk, Warszawa 1973.

Eco Umberto, O literaturze, przeł. Joanna Ugniewska, Anna Wasilewska, Warszawa 2003.

Faust Wolfgang Max, Bilder werden Worte, Köln 1987.

Fontane Theodor, Aus England. Studien und Briefe über Londoner Theater, Kunst und Presse, Stuttgart 1860.

Fontane Theodor, Sämtliche Werke Bd. XXIII, Aufsätze zur Bildenden Kunst, München 1970.

Gadamer Hans Georg, Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, wstęp Krzysztof Michalski, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, Krzysztof Michalski, Warszawa 1979.

Goethe Johann Wolfgang von, Podróż włoska, przeł. przypisami i posłowiem opatrzył Henryk Krzeczkowski, Warszawa 1980.

Goethe, Johann Wolfgang von, Werke, Kommentare und Register/Hamburger Ausgabe in 14 Bänden, Naturwissenschaftliche Schriften II, Hg. Erich Trunz, München 1981.

Gołaszewska Maria, Poetyka idei ogólnych, Kraków 1994.

Gombrich Ernst, Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego, przeł. Jan Zarański, Warszawa 1981.

Grabska Elżbieta, Moderniści o sztuce, wybrała, opracowała i wstępem opatrzyła Elżbieta Grabska, Warszawa 1971.

Grabska Elżbieta, „Moderne” i straż przednia. Apollinaire wśród krytyków i artystów 1900-1918, Kraków 2003.

Hausenstein Wilhelm, KAIRUAN oder eine Geschichte vom Maler Klee und von der Kunst dieses Zeitalters (mit 43 Abbildungen), München 1921.

Hauser Arnold, Społeczna historia sztuki i literatury, t.2, przeł. Janina Ruszczycówna, Warszawa 1974.

Heidegger Martin, Bycie i czas, przeł. Bogdan Baran, Warszawa 2005.

Heidegger Martin, Erläuterungen zu Hölderlins Dichtung, Frankfurt am Main 1971.

Heidegger Martin, Drogi lasu, przeł. Jerzy Gierasimiuk, Warszawa 1997.

Heidegger Martin, Ku rzeczy myślenia, przeł. Krzysztof Michalski, Janusz Mizera, Cezary Wodziński, Warszawa 1999.

Heidegger Martin, Ursprung des Kunstwerkes, Stuttgart 1960.

Heidegger Martin, Unterwegs zur Sprache, Stuttgart 2003.

Heidegger Martin, Vorträge und Aufsätze, Stuttgart 1994.

Juszczak Wiesław, Wędrówka do źródeł, Gdańsk 2009.

Klaus Georg, Semiotik und Erkenntnistheorie, Berlin 1972.

Korolko Mirosław, Sztuka retoryki, przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

Krauss Rosalind, Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne, przeł. Monika Szuba, Gdańsk 2012.

Lehnert Herbert, Geschichte der deutschen Literatur von Jugendstil bis zum Expressionismus, Stuttgart 1996.

Lessing Gotthold Ephraim, Laokoon czyli o granicach malarstwa i poezji, opr. Jolanta Maurin Białostocka, przeł. Henryk Zmon-Dębicki, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.

Lessing Gotthold Ephraim, Laokoon. Oder über die Grenzen der Malerei und Poesie, Bibliographisch ergänzte Ausgabe, Stuttgart 1994.

Nelson Victoria, Sekretne życie lalek, przeł. Anna Kowalche-Pawlik, Kraków 2009.

Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, Warszawa 1983.

Meier-Graefe Julius, Entwicklungsgeschichte der modernen Kunst: vergleichende Betrachtungen der bildenden Künste, als Beitrag zu einer neuen Aesthetik, Bd I Stuttgart, 1904.

Meier-Graefe Julius, Impressionisten : Guys, Manet, Van Gogh, Pissarro, Cézanne, mit einer Einleitung über den Wert der französischen Kunst und sechzig Abbildungen, München 1907.

„Między tekstami” intertekstualność jako problem poetyki historycznej, Studia pod redakcją Jerzego Ziomka, Janusza Sławińskiego, Włodzimierza Boleckiego, Warszawa 1992.

Muther Richard, Geschichte der Malerei im XIX Jhr., Bd 1-3, München 1893.

Muther Richard, Lucas Cranach, (2 Auflage) Berlin 1902.

Muther Richard, Aufsätze über bildende Kunst, Hg. v. Hans Rosenhagen, Bd.1-3, Berlin 1914.

Pater Walter, Renesans, Rozważania o sztuce i poezji, przeł. Piotr Kopszak, Warszawa 1998.

Poprzęcka Maria, „Prawda”, „fikcja”, wyobraźnia, „Artium Quaestiones” XX, Poznań 2009, s. 7-27.

Porębski Mieczysław, Ikonosfera, Warszawa 1972.

Porębski Mieczysław, Sztuka a informacja, „Obrazy i znaki”, Kraków 1986.

Praz Mario, Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych, przeł. Wojciech Jekiel, Warszawa 1981.

Sławiński Janusz, Uwagi o interpretacji (literaturoznawczej),w: Interpretacja dzieła, red. Marcin Czerwiński, materiały z konferencji w Instytucie Sztuki PAN 5-7 listopada 1984r., Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1987.

Steiner George, After Babel. Aspects of Language and Translation, Oxford 1998.

Steiner George, Po wieży Babel. Problem języka i przekładu, przeł. Olga i Wojciech Kubińscy, Kraków 2000.

Tatarkiewicz Władysław, PARERGA, Warszawa 1978.

Valéry Paul, Rzeczy przemilczane, wybór, przekład i noty Joanna Guze, Warszawa 1974.

Vollard Ambroise, Słuchając Cézanne’a, Degasa i Renoira, przeł. Krystyna Dolatowska, Warszawa 1962.

Wilkoń Aleksander, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków 2002.

Wilkoszewska Krystyna, Czas przestrzeni, Kraków 2008.

Wietek Gerhard (Hg.), Deutsche Künstlerkolonien und Künstlerorte, München 1976.

Wittgenstein Ludwig, Dociekania filozoficzne, przeł. i wstępem opatrzył Bogusław Wolniewicz, Warszawa 2004.

Wojciechowski Aleksander, Z dziejów malarstwa pejzażowego od renesansu do początków XX w., Warszawa 1965.

Wölfflin Heinrich, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej, przeł. Danuta Hanulanka, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.

Woźniak Cezary, Martina Heideggera myślenie sztuki, Kraków 2004.

W cyklu 2023L:

Grabska Elżbieta, Moderniści o sztuce, wybrała, opracowała i wstępem opatrzyła Elżbieta Grabska, Warszawa 1971.

Lessing Gotthold Ephraim, Laokoon. Oder über die Grenzen der Malerei und Poesie, Bibliographisch ergänzte Ausgabe, Stuttgart 1994.

Lessing Gotthold Ephraim, Laokoon czyli o granicach malarstwa i poezji, opr. Jolanta Maurin Białostocka, przeł. Henryk Zmon-Dębicki, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.

Mirelli Linda, A pot of Paint. Aesthetics on Trial in Whistler v Ruskin, Washington and London 1992.

Muther Richard, Geschichte der Malerei im XIX Jhr., Bd 1-3, München 1893.
Pater Walter, Renesans, Rozważania o sztuce i poezji, przeł. Piotr Kopszak, Warszawa 1998.

Whistler on Art., Selected letters and writings od James McNeill Whistler, Ed. Nigel Thorp, Washington 1994.

Whistler James Mc Neil, Ten o'Clock, Lecture, Portland Meine 1916.